ارزیابی ایمنی جاده ای از نگاه ژئومورفولوژی (مطالعه ی موردی: محور کرمانشاه-ایلام ،از شهر حمیل تا روستای شباب )

چکیده جاده ی حمیل –شباب که بخشی از محور ارتباطی کرمانشاه –ایلام می باشد و برای کوتاه شدن مسیر این دو شهر در سال های 88-85 احداث و مورد بهره برداری قرار گرفته است از زمان احداث تا کنون شاهد حوادثی از قبیل ریزش سنگ از دامنه ها بوده است . منطقه ی مورد مطالعه از نظر ژئومورفولوژی در زاگرس چین خورده و از نظر تقسیمات کشوری در جنوب استان کرمانشاه و مابین استانهای کرمانشاه و ایلام قرار گرفته است. هدف این تحقیق ارزیابی ایمنی این جاده از نگاه ژئومورفولوژی می باشد. برای دستیابی به این هدف از روش های تحقیق میدانی و کتابخانه ای شامل بررسی و تحلیل نقشه های توپوگرافی ، زمین شناسی ،کاربری اراضی و همچنین مدل رقومی ارتفاعی منطقه استفاده شده است. ایمنی جاده ای در سه زمینه ی هیدرولوژی،ریزش سنگ و ایمنی تونل ها مورد بررسی قرار گرفته است. در بحث مربوط به هیدرولوژی ابتدا از طریق انجام عملیات میدانی سطح مقطع آبگذر ها ی مسیر جاده و دیگر خصوصیات آن ها ازجمله شیب کف آبگذر و جنس مصالح به کار رفته اندازه گیری شد سپس میزان سرعت آب در آبگذر محاسبه شد و با ضرب عدد مربوط به سرعت آب در عدد مربوط به سطح مقطع، ظرفیت دبی عبوری تعداد 65 آبگذر مسیر جاده محاسبه شد سپس با استفاده از نقشه ی توپوگرافی 1:50000 منطقه ، نقشه های کاربری اراضی و بافت خاک منطقه ، حداکثر دبی رواناب حوضه های بالادستی با استفاده از رابطه ی استدلالی برای دوره بازگشت های مختلف محاسبه و با ظرفیت دبی عبوری آبگذر ها مقایسه شد .درزمینه ی ریزش سنگ تعداد 33 مکان ریزشی در طول مسیر از طریق عملیات میدانی شناسایی شد و هر مکان از نظر 11 پارامترشامل شیب دامنه، ارتفاع دامنه، جنس مواد دامنه، فاصله ی پای دامنه تا سطح جاده ، شکل حاشیه ی جاده ، پوشش گیاهی دامنه، جهت دامنه، ساخت زمین شناسی دامنه، شکل شیب دامنه ، فاصله ی مکان ریزشی از گسل و عامل تعدیل کننده ی خطر مورد ارزیابی قرار گرفت تا میزان خطر هرمکان از نظر ریزش سنگ مشخص شود. در زمینه ی ایمنی تونل ها تعداد 5 دستگاه تونل در مسیر جاده مورد بررسی قرار گرفت و از طریق عملیات میدانی داده های مربوط به درز وشکاف ها ،لایه ها ، جنس سنگ و همچنین امتداد تونل ها برداشت شد و نمودارهای گلسرخی در ارتباط با امتداد درزه ها، لایه ها و تونل ها تهیه شد. سپس داده ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت ونتایجی حاصل شد. طبق نتایج حاصله در زمینه ی هیدرولوژی، 96.9 درصد از آبگذرها توانایی عبور حداکثر دبی رواناب با دوره ی بازگشت 2 ساله رادارند، 92.3 درصد توانایی عبور حداکثر دبی رواناب با دوره ی بازگشت 5 ساله ،84.6 درصد توانایی عبوردبی سیلاب 10 ساله،84.6 درصد توانایی عبوردبی سیلاب 25 ساله،83.07 درصد توانایی عبوردبی سیلاب 50 ساله و 81.5 درصد توانایی عبوردبی سیلاب 100 ساله را دارا می باشند. در بحث مربوط به ریزش سنگ، از 33 مکان ریزشی برداشت شده در طول مسیر 6.06 درصد در کلاس خطر کم، 33.33 درصد در کلاس خطر متوسط ،36.36 درصد در کلاس خطر زیاد و 24.24 در صد در کلاس خطر بسیار زیاد قرار گرفتند.در زمینه ی ایمنی تونل ها بر اساس نتایج حاصله 79.1 درصد از طول تونل ها در کلاس سنگ خوب(بی خطر) و 20.9 درصد در کلاس سنگ نسبتاً خوب(کم خطر) قرار گرفتند. کلید واژه ها:ایمنی جاده ای،ژئومورفولوژی، محور کرمانشاه-ایلام،